ئەگەر بە مێژووی کۆنی عیراقدا بگەڕێینەوە، ئەوا دەبینین ئەوە هێزی گەل بووە حوکمڕانییەکانی گۆڕیوە و دەستی دەرەکی تێدا قرتاندووە و نەوتی خۆماڵیی کردووە. ئەوە شۆڕشە یەک لەدوای یەکەکانی گەلانی عیراق بووە دژی ئیستیعمار بەرپاکراون و توانیویانە دەستکەوتی مەزن بەدەست بێنن، کەچی ئێستا لەبری ئەوە لەدوای نەمانی رژێمی بەعسەوە، ئەوە گەلانی عیراقن لەڕێگەی حزبەکانیانەوە کە نوێنەرایەتییان دەکەن، دەست بە باڵی ئیستیعمارە کۆنەکەی جارانەوە دەگرن و ستاییشیان دەکەن و لێیان دەپاڕێنەوە لە وڵاتەکەیان نەکشێنەوە، ئەوە گەلی عیراق بوون کە دوای رووخانی رژێمی بەعس، ئەمریکا حاکمێکی دانا بەناوی پۆل برێمەر و بە بڕیاری ئەنجومەنی ئاسایشیش خۆی وەک داگیرکەر ناساند و گەلانی عیراقیش چەپڵەیان بۆ لێدەدا.
لە ساڵی 2003 وە عیراق لەسەر دەستی زلهێزەکان بۆتە مەیدانی تەقاندنی هەموو دوومەڵەکان و زیان گەیاندن بە خاک و خەڵکەکەی، ئەوە سیاسەتی ئەوان و پێشوازیی بەشێک لەو حزبە عیراقییانەیە کە دەست بە سنگەوە بەرەو پیری ئەمریکا و هاوپەیمانانی رۆیشتن و هێنایاننە سەر ئەم خاکە، ئێستاش کاتێک ئەمریکا بیەوێت هەڕەشە لە وێرانکردنی عیراق و خەڵکەکەی بکات دەڵێت دەکشێینەوە!
کشانەوەیان واتا دەتاندەینە دەست گورگ بتانخوات، لە 2014 ش کاتێک ئەمریکا بڕیاری کشانەوەی دا، داعش سەریهەڵدا و زیانی گەورەی گەیاند و عیراقی کردە گۆڕەپانی جەنگ، تا وایلێهات سیاسییە عیراقییەکان، زۆریان سوجدەیان بۆ ئەمریکا برد تا بمێنێتەوە دەنا داعش دەیانپێچێتەوە.

ترس لە کشانەوەی ئەمریکا لە چییەوە هاتووە؟
عیراقییەکان دەزانن کە ئەمریکا چی چاندووە لێرە، دەزانن کارێکیان کردووە ئێمە بێ ئەوان ئاژاوەمان تێبکەوێت، دەزانن بێ ئەمریکا، چۆن ناوچەکە هەمووی لە ئارامیدا نابێت، ئاواش دوژمنێک لەدوای کشانەوەی ئەمریکا بۆ عیراقییەکان قوتدەبێتەوە، دەزانن کە ئەوکات بە رازیبوون بە مەرجی زیاتر و سەختتر، دەبێت سوجدەبەرینەوە بۆ ئەمریکا و زلهێزەکانی تر کە بێنەوە و بمانپارێزن. 
ئەو هێزە دەرەکییانە کاتێک بیانەوێت مەرجمان بەسەردا بسەپێنن و ئێمەش یاخی ببین، پێمان دەڵێن دەکشێینەوە، بەو مانایەی کە کشاینەوە ئیتر سەروەت و سامان و خەڵکەکەتان دەکەوێت ژێر دەستی دوژمنەکانتانەوە، جا ئیتر بەعسییەکان بێت (بەهاوکاریی هەندێک حزب و لایەنی سوننە) یان تیروریستانی داعش و هاوشێوەکانی، ئەمەش بە دوور نازانرێت، چونکە ئەوەی ئێستا لە سوریا حوکمڕانی دەکات، ئەوانەن کە هاوسەنگەری بەغدادی بوون لە داعش و رێکخراوەکانی دیکەی وەک قاعیدەدا، ئەوانەن کە لە زیندانی ئەمریکییەکاندا لە بەسڕە ئەشکەنجە دراون وەک تیروریست، بەڵام ئێستا لە کۆشکی شاهانەی ریاز لە سعودیە پێشوازییان لێدەکرێت.
هەڵوێستی هەندێک لە سیاسییەکان
هەندێک لە سیاسییە عیراقییەکان چ شیعە یان سوننە، هەڵوێستی پێچەوانەیان هەیە بەرامبەر کشانەوە یان مانەوەی هێزەکانی ئەمریکا لە عیراق، یان بڵێین ئەو چاوترساندنانەی ئەمریکا بۆ بەغدا، بەوەی کە دەکشێنەوە، هەندێکیان دەڵێن مانەوەیان سەقامگیریی زیاتر دەسەپێنێت، ئەمە لای سیاسییە شیعەکان رەتدەکرێتەوە، چونکە زۆریان مانەوەی هێزەکانی ئەمریکا بە داگیرکاریی دەزانن و ناشیانەوێت لە بودجەی ئەم وڵاتە هیچ تەرخان بکرێت بۆ هێزە بیانییەکان لەبەرمبەر مانەوەیان و پاراستنی عیراق، کاتی خۆی ترەمپ وتی مانەوەمان لە سوریا دەبێت خەرجییەکانیان لەلایەن ئەو وڵاتەوە بدرێت، جارێکی تریش وتی مانەوەی ئێمە بۆ بیرە نەوتییەکانە لەوێ. بەو واتایەی کە ئەوان بەخۆڕایی سەربازی خۆیان لێرە بە کوشت نادەن، بەڵکو دەبێت خەرجییەکانیان لێرەوە دابین بکرێت.
بەشێکیش لە سیاسییە سوننەکان، لەدژی ئێران، پێیان باشە نەک هەر ئەمریکا، بەڵکو هاوپەیمانەکانیشی هێزی زیاتر جێگیر بکەن لە عیراقدا، تێشیاندا هەیە، لەسوننەکان، مقۆمقۆی ئەوەیانە جارێکی تر بەعسییەکان (ئەگەر لەژێر ناوی دیکەشدا بێت) بگەڕێننەوە بۆسەر حوکمڕانیی عیراق، ئەمە لە ئەگەری ئەوەی ئێران و ئەمریکا لەلایەک و ئێران و ئیسرائیل لەلایەکی ترەوە، رێکنەکەون، چونکە ئەوکات بیر لەوە دەکەنەوە لە عیراقدا ئەو قەڵا شیعییەی دۆستی ئێرانە بیڕوخێنن، ئەمەش لەڕێگەی کۆدەتاوە بێت یان هەر شێوازێکی تر و سوننەکان زاڵ بکەن بەسەر حوکمڕانیی بەغدادا. 
بێگومان ئەوان بیر لە دۆستایەتی کورد و سوننەش دەکەنەوە کاتێک دێنە سەر دانانی ئەو نەخشە رێیانە، سوود لە خراپیی ئەو رابردووەش وەردەگرن کە لە نێوان بەغدا و هەولێر دروستبووە لە سەرهەڵدانی داعشەوە، بە دیوێکی تردا بیر لەوە دەکەنەوە کە رەنگە هەولێر پشتیوانیی جمووجۆڵی سوننەکان بکات لەوەی نەخشەی سیاسیی عیراق بگۆڕن، هەرچەندە کورد رابردووی تاڵی لەگەڵ حوکمڕانیی سوننە عەرەبەکان هەیە بۆ دەیان ساڵی رابردوو.

جێگۆڕکێ یان کشانەوە؟
ئەگەرچی بڕیاری ئەمریکا سەبارەت بە کشانەوەی هێزەکانی، پشتڕاست نەکراوەتەوە، بەڵام پێدەچێت تەنها جێگۆڕکێی ئەو هێزانە بێت و پەیوەندیشی بە سەرهەڵدانەوەی جەنگی ئێران و ئیسرائیلەوە هەبێت، ئەمجارە ئەمریکا زیاتر سیاسەتی خۆ بەدوورگرتن و خۆپاراستن بگرێتە بەر، دوای ئەوەی لە کۆتا سەعاتەکانی راگرتنی جەنگی نێوان ئیسرائیل و ئێران، ئێران لە سەربازگەیەکی ئەمریکای دا لە قەتەر، رەنگە نەیانەوێت لە بەغدا ئەو گردبوونەوە سەربازییانەیان هەبێت، بۆیە جێگەکانیان دەگۆڕن.
کشانەوەی هێزەکانی ئەمریکا و هاوپەیمانانی، دەبێت بە رێککەوتن لەگەڵ حکومەتی عیراق بێت، چونکە مانەوەشیان تائێستا، هەر بە رەزامەندیی حکومەتی عیراقە، ئیتر ئەمە بڕیارێک نییە لە راگەیاندنەکانەوە دەستاودەست بکات و هەریەکە بە جۆرێک شیکاریی بۆ بکات.
ئەگەر عیراقییەکان ئەوەیان لە بیر مابێت کە لەسەردەمی بەعسدا چییان بەسەرهاتووە لەلایەن ئەو رژێمەوە، ئەوا لە ماوەی 22 ساڵی رابردووی نەمانی ئەواندا، وڵاتێکیان بنیات دەنا دوور لە دەستتێوەردانی دەرەکی و بە هەموو سیاسییەکانییەوە، لە هەموو نەتەوە و پێكهاتەکان، نەیاندەهێشت بۆشاییەکی وەها بمێنێتەوە کە بێ سوپای زلهێزەکان، عیراق لەبەریەک هەڵبوەشێتەوە، دەبوو بەغدا پەیوەندی و مامەڵەکانی لەگەڵ هەرێم، هێندە پتەو بکردایە کە بێ بوونی سەربازێکی بێگانە خۆیان بیانتوانیایە وڵاتەکە بەڕێوەبەرن، کورد لەم هەرێمە هەرچۆن بێت باشترین دۆستی گەلانی دیکەی عیراقە و سیاسییەکانیشمان باشترینەکانن لەرووی مامەڵەکردنەوە لەگەڵ بەغدا، ناوماڵی عیراقییەکان یەکبخەن، سیاسییە ژیرەکان بجوڵێن و پەیوەندییەکانی نێوان کورد و سوننە و شیعە پتەو بکەن، بنکەی حوکمڕانیی لە بەغدا و هەولێر بەهێز بکەن، مەهێڵن کێشەیەکی هێندە گەورە هەبێت کە پێویستمان بە سەربازی بیانی هەبێت، با سەروەت و سامانی ئەم وڵاتە دەوڵەمەندە بۆ تاکەکانی وڵاتەکە خۆی بێت، ئیتر ئەو کات دەتوانین بڵێێن ئەم وڵاتە سەروەریی هەیە و لەژێر دەستی خۆیدایە.