له‌ ساڵی(1943) لە سلێمانی لەدایكبووە، مانگێك بەرلەوەی لە دایك ببێت باوكی كۆچی دوایی كردووە، ئەركی پەروەردەكردن و پێگەیاندنی هەریەك لە عەزیز و هەردوو خوشكەكەی بەناوەكانی"نەسرین و نازەنین" كەوتۆتە ئەستۆی خورشیدە خانی دایكی، ئەویش بەڕێگەی دروستی كوردانە و وڵات پەروەریی، جگەرگۆشەكانی پەروەردە كردووە.
شەهید مامۆستا عەزیز خراوەتە بەرخوێندن و قوتابییەكی زیرەك بووە، ساڵی(1968) قۆناغی ئامادەیی لە سلێمانی تەواوكردووە و بۆ درێژەدان بەخوێندن چۆتە زانكۆی بەغدا و ساڵی(1972) كۆلێژی ئەدەبیات- بەشی كوردیی بەسەركەوتوویی تەواوكردووە. تێكەڵاوبوونی بەكاری سیاسییەوە دەگەڕێتەوە بۆ قۆناغی ناوەندی لە ساڵانی شەست بەدواوە، وەك كوڕە خوێندكارێكی كورد بەشی زۆری ژیانی تەرخانكردووە بۆ كاری سیاسی و كوردایەتی.
ساڵی(1963) بۆتە پێشمەرگەی ناوشار و تەتەری گەیاندنی پۆستەكانی شۆڕشی ئەیلول بووە لە ناوەوە بۆ دەرەوە، ساڵانی(1968- 1972) وەك خوێندكارێكی زانكۆ و كادیرێكی پێشكەوتوو لە بەغدا كاری حزبی و رێكخراوەیی بەوپەڕی پەرۆشی و دڵسۆزییەوە بەئەنجامگەیاندووە. بەشداریی چەندین كۆنفرانس و كۆنگرەی یەكێتیی قوتابیانی"پ.د.ك"ی كردووە، پێشەنگ و لێپرسراوێكی وریا و بیرتیژ و بەهیممەتی خەباتی خوێندكاران بووە، چەند خولێكی كادیریی و رۆشنبیریی بینیوە.


خاوه‌ن بیری نوێ

ساڵی(1970)و لە سەرەتای دامەزراندنی"كۆمەڵەی ماركسی- لینینی" پەیوەندیكردووە و وەك ئەندامێكی چالاك و هەڵسوڕاوی ئەو رێكخستنە كاریكردووە و سەرپەرشتی یەكێك لە شانە سەرەتایی و نهێنییەكانی لە ئەستۆبووە، لە بەغدا و سلێمانی و چەند ناوچەیەكیتر لە هەموو كۆڕ و دانیشتنەكان موناقەشەی جددی و بیری نوێی هەبووە.
بەوپەڕی دڵسۆزییەوە كاری بۆ گەشەكردن و پتەوكردنی رێكخستنەكانی كۆمەڵە كردووە. لە نسكۆدا شەهید خەمخۆرێكی گەورەی هەڵسانەوەی شۆڕش بوو، لەڕێگەی كۆمەڵەوە زۆرترین پەیوەندیی بەهاوڕێیان و پێشمەرگەوە كردو هەوڵی زۆریدا بۆئەوەی دژی هەرەس بوەستنەوە. كاتێكیش لەگەڵ خاتوو سەبریەی خۆشەویستی دەچنە ژیانی هاوسەرییەوە و ئەو پارەیەی كە دایكی و خوشكەكانی پێش پرۆسەی هاوسەریی لە شارەوە بۆیان ناردبوو، ئەو وەك كۆمەك پێشكەشی كۆمەڵەی رەنجدەرانی دەكات، ئەم هەڵوێستەش لە كەسێك دەوەشێتەوە هەموو خۆشییەكانی ژیانی وەلابخات بۆ رزگاریی میللەتەكەی.


چۆتە سوریا بۆ لای مام جەلال

لەسەر راسپاردەی كۆمەڵە و بەمەبەستی راوێژكردن بەهەڤاڵ"مام جەلال" بۆ هەڵگیرساندنەوەی شۆڕش، شەهید ساڵی(1976) سەردانی سوریای كردووە و چاوی به‌ به‌ڕێز مام جه‌لال كه‌وتووه‌. ساڵانی(1976-1977) ماڵی مامۆستا عەزیز و خوشكەكانی بوونەتە بەشێك لە راپەڕاندنی ئەركەكانی كۆمەڵە و بەجێگەیاندنی رێنماییەكانی شەهیدی سەركردە کاک"ئارام" جگە لەوەی ماڵەكەی شوێنی حەوانەوە و داڵدەدانی زۆرێك لە سەركردەكانی ئەو رێكخراوەبوون لەو قۆناغە سەختەی میللەتەكەمانی تێدا بووه‌.
رژێمی دیكتاتۆری كه‌وتۆته‌ چاودێریكردنی مامۆستا عه‌زیز، هه‌ربۆیه‌ ناچارده‌بێ ساڵی(1977) پەیوەندیی بكات بەشۆڕشەوە و دەچێتە قەندیل، لە ئەنجامی هەوڵ و تێكۆشانە بەردەوامەكانی؛ دەبێتە ئەندامی سەركردایەتی كۆمەڵە، ساڵی(1978) كراوەتە لێپرسراوی لقی(2)ی كەركوكی "ی.ن.ك" و گوازراوەتەوە بۆ بەری قەرەداغ، هاوشانی كاك ئارامی سەركردە بەشێكی بەرپرسیارێتی شۆڕشی دەكەوێتە ئەستۆ و سەرپەرشتی چەند نەبەردییەكی كردووە، هەمان ساڵ بۆ راپەڕاندنی كارێكی شۆڕشگێڕانە، چۆتە سلێمانی و لە بۆسەیەكی پیلان بۆ داڕێژراوداو لەلایەن بەعسەوە دەستگیركرا.
زیندانی موسڵ قۆناغێكی نوێ دەبێت و رۆحی بەرەنگاریی لە ژووری تەنگ و تاریكدا دەستپێدەكات كە جۆرەها ئەشكەنجەی رۆحی و جەستەییان لەگەڵدا تاقیكردەوە، كەچی تەنیا وشەیەكی نەدركاند كە دڵی دوژمنی پێ شادببێت و سوودی لێببینێت، لە كاتێكدا ئەو بەرپرسیارێتییە گەورەیەی هەبوو كە سەرپەرشتی زۆرێك لە هێڵەكانی رێكخستنی دەكرد.


بەرەو سێدارە

دوا دیداری مامۆستای شەهید دووپاتكردنەوەی نەریتی ئازایانەی رۆژانی نێو زیندان بوو، لە دوا دیداری ئازیزانیدا روودەكاتە دایك و هاوسەر و خوشكەكانی و دەڵێت:
"بەڕووخساری شپرزە و بەچاوی گریاناویی خوا حافیزیم لێ مەكەن، چونكە من بۆ هەڵبژاردنی جیهانێك ساتەكانی ژیانم بەڕێدەكەم، ژیان بۆ ئێوە نوێدەكەمەوە، تكایە باجەلادەكان دڵخۆش نەبن، من رێگایەكم هەڵبژاردووە و بۆ ئامانجێك هەوڵمداوە كە ژیانم بۆ كردە قوربانی، گەرچی دایكم جەرگ سووتاو دەبێت و رەشپۆش و ماڵوێران دەبن، خوشكەكانم بۆ ئەبەدی بێ برا دەبن، بەڵام هەموو تێكۆشەرێكی راستگۆی ئەم وڵاتە براو پشتیوانی ئێوەیە، بۆیە ئێوە لەمەودوا رووسوور و سەربەرز دەژین."
ئازایەتی و بیروباوەڕەكەی وایكردبوو كە مامۆستا عەزیز بێخەم بێت لە مەرگ و تەنانەت خەمو ئازار رەوێنی هەموو هاوڕێیانیشی بوو لە زیندان و قەسابخانەكەی موسڵ، بەداخەوە شەوی(24/25/3/1979) لە سێدارەدراو گەیشتە كاروانی نەمران.